Η Βόχα το 1921 «Βέλο – Βραχάτι – Ζευγολατειό»

Άρθρο του Κωνσταντίνου Σχοινοχωρίτη*

Ιστορικό πλαίσιο

Η υπό εξέταση χρονική περίοδος χαρακτηρίζεται ως μια ταραγμένη πολεμική περίοδος. Το έτος 1917 η Ελλά δα έλαβε μέρος στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο στο πλευρό των δυνάμεων της Αντάντ. Με τη λήξη του Α΄ ΠΠ το έτος 1918, ξέσπασε Ελληνοτουρκικός πόλεμος και ξεκίνησε έτσι μια νέα δραματική περίοδος για τον Ελληνισμό. Το έτος 1919 με τη σύμφωνη γνώμη της Αντάντ άρχισε η επονομαζόμενη «Μικρασιατική εκστρατεία» όπου πραγματοποιήθηκε απόβαση ελληνικών στρατευμάτων στην Μικρά Ασία και συγκεκριμένα στην περιοχή της Σμύρνης.

Έναν χρόνο αργότερα, την 10η Αυγούστου του έτους 1920 υπογράφτηκε η Συνθήκη των Σεβρών, η οποία δημιουργούσε προς στιγμή την Μεγάλη Ελλάδα των δύο Ηπείρων (Ευρώπη, Ασία) και των πέντε θαλασσών (Αιγαίο, Ιόνιο, Μεσόγειος, Εύξεινος πόντος / Μαύρη θάλασσα, Προποντίδα). Η υπογραφή της συνθήκης αυτής αποτέλεσε τότε τη μεγαλύτερη διπλωματική επιτυχία της Ελλάδος. Τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους προκηρύχθηκαν Εθνικές εκλογές και επέστρεψαν από την εξορία οι ηγέτες της αντιβενιζελικής παράταξης.

Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου, την 12η Οκτωβρίου, πεθαίνει αιφνίδια ο βασιλιάς Αλέξανδρος από δάγκωμα μαϊμούς. Στην εκλογική αναμέτρηση που ακολουθεί την 1η Νοεμβρίου του έτους 1920 το κόμμα των Φιλελευθέρων ηττήθηκε και ο ηγέτης του Ελευθέριος Βενιζέλος δεν εκλέχθηκε ούτε καν βουλευτής. Η νέα αντιβενιζελική κυβέρνηση του Δημητρίου Ράλλη που προέκυψε από τις κάλπες, την 22α Νοεμβρίου διενέργησε δημοψήφισμα για την επιστροφή του Βασιλέα Κωνσταντίνου με το νόθο εκλογικό αποτέλεσμα 99% υπέρ της επανόδου του.

Το έτος 1921 αποτελεί για την Ελλάδα μια κομβική χρονιά. Παρατηρείται μια μεταστροφή των συμμάχων μας υπέρ των Νεότουρκων και του επικεφαλής αυτών Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ, ενώ από την άλλη η ελληνική κυβέρνηση απομακρύνει από την ηγεσία του στρατού σημαντικούς και έμπειρους αξιωματικούς.

Το έτος 1922 εκδηλώθηκε η τελική αντεπίθεση των Τούρκων που οδήγησε στην κατάρρευση του ελληνικού μετώπου, την ολοκληρωτική καταστροφή της Σμύρνης και τον ξεριζωμό του Μικρασιατικού Ελληνισμού μετά από αιώνες από τις πατρογονικές του εστίες. Τον Σεπτέμβριο του έτους 1922 ξέσπασε Κίνημα στο Στρατό και το Ναυτικό και σχηματίστηκε Επαναστατική Επιτροπή από τους Συνταγματάρχες Νικόλαο Πλαστήρα και Στυλιανό Γονατά, και τον Αντιπλοίαρχο Δημήτριο Φωκά. Ακολουθούν τα γεγονότα της δίκης των εξ και η ανταλλαγή των πληθυσμών. Στο παρόν ιστορικό άρθρο παρουσιάζεται η εικόνα των τριών μεγαλύτερων χωριών της Βόχας, αυτών του Βέλου, του Βραχατίου και του Ζευγολατειού, πριν την έλευση και εγκατάσταση των Ελλήνων προσφύγων από την μαρτυρική γη της Μικράς Ασίας.

Το Βέλο κατά το έτος 1921

Το Βέλο είναι ένας πεδινός, εύφορος και παραθαλάσσιος οικισμός του νομού Κορινθίας, ο οποίος βρίσκεται δυτικά της Κορίνθου σε υψόμετρο 30 – 45 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Το κλίμα του είναι πολύ καλό και βρίσκεται πολύ κοντά στην Αθήνα, πάνω στην παλαιά Εθνική οδό η οποία συνδέει τη Νότια και τη Δυτική Ελλάδα με την πρωτεύουσα. Το Βέλο σήμερα αποτελεί ένα οικιστικό κέντρο 4ου επιπέδου, ενισχυόμενου. Πρόκειται ουσιαστικά για κεφαλοχώρι με προβλεπόμενο εξυπηρετούμενο πληθυσμό από δύο μέχρι οκτώ χιλιάδες κατοίκους.

Ο ρόλος αυτού του οικιστικού κέντρου είναι αντίστοιχος με αυτόν του 3ου επιπέδου, αλλά σε χαμηλότερη όμως κλίμακα. Έχει εγκεκριμένο ρυμοτομικό σχέδιο από το έτος 1929. Θα πρέπει να αναφερθεί ότι εντός της γεωγραφικής έκτασης που καλύπτει ο οικισμός του Βέλου περιλαμβάνονται και τα τοπωνύμια Αρφαρέϊκα (1), Καισαρέϊκα (2), Καλκανάς, Κενταυρέϊκα, Σαϊταίϊκα (3), Συνοικισμός (4) και Μποτσαρέϊκα (5).

Κατά το έτος 1921 το Βέλο αποτελούσε κοινότητα της επαρχίας Κορινθίας και περιελάμβανε τον οικισμό Βέλο και το χωριό Νεράντζα. Είχε έκταση 8.000 στρέμματα και συνολικό πληθυσμό 1600 κατοίκους. Παράγονταν τα εξής προϊόντα: Σταφίδα Κορινθιακή 2.000.000 λίτρες επί 3500 στρεμμάτων σταφίδων, Σταφίδα Σουλτανίνα 200 χιλ. οκ. επί 1 χιλ. στρεμμάτων, Οίνος 350 χιλ. οκ., Αγροί 1 χιλ. στρέμματα, Σίτος 10 χιλ. οκ. και Κριθή 5 χιλ. οκάδες.

Λιάσιμο Σταφίδας (Αρχείο: Μαρίας Τσικουδή)

Την ίδια περίοδο το Κοινοτικό Συμβούλιο απαρτίζονταν από τους Δαμασκηνό Ανδρέα, Καλόγηρο Γεώργιο, Κανιάρη Α., Κούγια Αλέξανδρο, Λάζο Ανδρέα και Ραυτόπουλο Βασίλη. Χρέη γραμματέα Κοινοτικού Συμβουλίου εκτελούσε ο Δουβής Κ. Χρήστος.

Η συγκοινωνία εξασφαλιζόταν από τον Σιδηροδρομικό Σταθμό Π.Α.Π που βρισκόταν στο 117,4 χλμ προς τα Δυτικά της Κορίνθου προσακτίως, ενώ η επικοινωνία γίνονταν με το Ταχυδρομείο και το Τηλεγραφείο.

• Αρχαί: Συμβολαιογραφεία.
• Ναοί: Αγία Μαρίνα (ρυθμού βυζαντινού).
• Σχολεία: Ελληνικό Αρρένων, Δημοτικό Αρρένων πλήρες, Δημοτικό Θηλέων πλήρες.

Μελέτη Διδακτηρίων Βέλου που δεν υλοποιήθηκε (1922)

Εντός της κεντρικής πλατείας του χωριού υψώνεται ηρώο μαρμάρινο προς τιμή του εν Τζουμαγιά πεσόντος Μασσούρα Ν. Δημητρίου.

• Συνεταιρισμοί: Γεωργικός Πιστωτικός Συνεταιρισμός.
• Επαγγελματίες: Βιβλιοχαρτοπωλεία (αδελφοί Ράπτη), Δικηγόροι (Καλλίρης Γεώργιος, Κανιάρης Δημ., Σκαρπένης Νικ.), Γενικοί έμποροι (Ζηκούρας Αχιλλέας, Κατσώνης Χρήστος, Κοκκώνης Ιωάννης), Ιατροί (Αγγελίδης Κ., Βασιλείου Κ. [κτηνίατρος], Κανιάρης Χρ., Κόλλιας Γεώργιος, Μαρίνης Βασ., Ραυτόπουλος Β), Καπνοπωλεία (Ράπτη Δ., αδελφοί), Καφενεία (Αντωνόπουλος Ν., Τσακωτός Α., Χρυσικόπουλος Ευάγγελος), Μελισσοκομεία (Ραυτόπουλος Β.), Ξυλουργεία (Γκέλμπουρας Κ., Μασσούρης Τηλέμαχος, Μπουραντάνης Α., Σπηλιόπουλος Σ.), Παντοπωλεία (Αγγελόπουλος Ιωάννης, Βαρδουνιώτης Π., Ζόγκολης Βλ., Καλόγερος Γεώργιος, Τσιτσιμάνης Ν.), Σταφιδέμποροι (Οικονομόπουλος Αλέξανδρος, Σκαρπέτης Νικόλαος), Φαρμακεία (Καλπαζής Ανδρέας, Παπακυριάκος Δημήτριος).

Αναφορές εντός κειμένου:

1. Στο ύψος του νεκροταφείου, προς το ποτάμι. Εκεί είχαν πρωτοεγκατασταθεί οικογένειες που είχαν έρθει από τον Αρφαρά Κορινθίας.

2. Βρίσκεται στην περιοχή της Αγίας Αικατερίνης. Εκεί είχαν πρωτοεγκατασταθεί οικογένειες που είχαν έρθει από το Καίσαρι Κορινθίας.

3. Τα τοπωνύμια Καλκανάς, Κενταυρέϊκα και Σαϊτέικα υποδηλώνουν ως ονομασίες φυσικά πρόσωπα. Δηλαδή τους πρώτους κατοίκους που εγκαταστάθηκαν εκεί και έδωσαν στην κάθε περιοχή το όνομά τους, όπως Καλκανάς, Κένταυρος και Σαϊτης.

4. Είχαν πρωτοεγκατασταθεί οικογένειες προσφύγων από την Μικρά Ασία.

5. Είναι η περιοχή στη μέση του χωριού με κατεύθυνση προς το Γυμνάσιο – Λυκείο, η οποία είχε δοθεί μετά την κατάλυση της τουρκικής κυριαρχίας και την ίδρυση του ελληνικού κράτους ως αποζημίωση και φόρο τιμής στη χήρα του Μάρκου Μπότσαρη, για τις υπηρεσίες που είχε προσφέρει ο Μπότσαρης στον Αγώνα της Απελευθέρωσης.

*Ο Κωνσταντίνος Σχοινοχωρίτης είναι Ιστορικός - συγγραφέας, Αρχειονόμος - Βιβλιοθηκονόμος - Μουσειολόγος, υποψήφιος διδάκτωρ. Αναλυτικότερα βιογραφικά στοιχεία του, μπορείτε να βρείτε εδώ.

email: korinthios13@yahoo.gr 

τηλ.: 6945 832094

προσωπικό ιστολόγιο: http://adesmeutiskepsi.blogspot.com

Το παρόν άρθρο δημοσιεύθηκε στην τοπική εφημερίδα "Γνώμη Πολιτών", περιοχής Βόχας - Σικυωνίων (φύλλο 167, σελ. 24 - Παρασκευή 15 Φεβρουαρίου 2019 - Μέρος Α΄).

Στο Μέρος Β' θα βρείτε την ιστορία του Βραχατίου και Ζευγολατείου (φύλλο 168, σελ. 31 - Παρασκευή 1 Μαρτίου 2019 - Μέρος Β΄).