Το Τουρκογέφυρο στο Βέλο Κορινθίας

«Αν εξαιρέσει κανείς το μεγαλύτερο κορινθιακό γεφύρι, που ένωνε άλλοτε το Βέλο με το Βασιλικό, ύψους 30 μέτρων από λαξευτούς πωρόλιθους, κάτω από το οποίο κυλά ο Ασωπός, ο σημερινός περιηγητής μάταια θα αναζητήσει στο σημερινό Βέλο ωραία νεοκλασικά κτίρια, παλαιές πέτρινες οικίες στον χαρακτηριστικό ρυθμό του Μωριά, όπως συχνά συναντά κανείς στην υπόλοιπη Πελοπόννησο. Αυτό συμβαίνει, όχι γιατί δεν υπήρξαν ποτέ, αλλά γιατί οι συχνοί σεισμοί της περιοχής αφάνισαν και τα τελευταία αρχιτεκτονικά δείγματα οικιστικής καλαισθησίας. Μόνον τον 20ο αιώνα οι τέσσερις μεγάλοι σεισμοί αφάνισαν πολλά πέτρινα σπίτια που είχαν επιβιώσει μέχρι τότε: 6,6 ριχ. στις 24/2/1981. 6,2 ριχ. στις 6/7/1965. 6 ριχ. στις 17/5/1930 και 6,7 ριχ. στις 29/4/1928. Σοβαρές ζημιές από τον σεισμό του 1928, σύμφωνα με το αρχείο της Οικογένειας Ράπτη, υπέστη και το γεφύρι του Βασιλικού, το οποίο επισκευάσθηκε από τον Αυτόνομο Οργανισμό Ζημιών Κορινθίας (ΑΟΖΚ) και πήρε την σημερινή του μορφή.»

"Απόσπασμα από το βιβλίο του Συλλόγου Βελιωτών «Η Αγία Μαρίνα» με τίτλο: «Ο Ναός της Αγίας Μαρίνας στο Βέλο Κορινθίας – Ερνέστος Τσίλλερ 1888»  (Σύλλογος Βελιωτών "Η Αγία Μαρίνα", 2022)."

Το "Τουρκογέφυρο"

Εικόνα 1: Το Τουρκογέφυρο. Φωτογραφία: http://www.parakato.gr/2019/04/blog-post_260.html.

Κείμενο-Επιμέλεια: Νικόλαος Π. Κούτουλας

Συμπληρώθηκαν δύο αιώνες από την Ελληνική Επανάσταση του 1821, χρονιά ορόσημο για τον Ελληνισμό. Ακριβώς δύο αιώνες στέκει υπερήφανο το γνωστό μας Τουρκογέφυρο, του οποίου οι εργασίες ανεγέρσεως ολοκληρώθηκαν τον Ιανουάριο του 1821, δύο μήνες προ της Επαναστάσεως (Τερζής, 1998).

Εικόνα 2: Χάρτης του ALDENHOVEN Ferdinand[1], χρονολογίας 1841. Πηγή: Βιβλιοθήκη Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη.

Εικόνα 3: Απόσπασμα του Χάρτη, στο οποίο διακρίνεται ευκρινώς το Τουρκογέφυρο.

Έργο πιθανότατα κάποιου αυτοδίδακτου λαϊκού γεφυροποιού της εποχής («κιοπρουλής» ονομαζόταν χαρακτηριστικά ο λαϊκός και σχεδόν πάντοτε αγράμματος γεφυροποιός), πήρε το όνομα του χορηγού του, Τούρκου αξιωματούχου της περιοχής.

Το κόστος άλλωστε ενός τέτοιου κατασκευαστικού έργου ήταν υψηλό και όταν αυτό δεν το επωμίζονταν ένα ή περισσότερα γειτονικά χωριά, το αναλάμβαναν μεμονωμένοι χορηγοί – χρηματοδότες. Αντίστοιχες περιπτώσεις, το γεφύρι του Καμπέρ Αγά στα Ιωάννινα ή το γεφύρι του (Μαχμούτ) Πασά στα Γρεβενά κ.ά. (Γκράσσος, 2007). Όλα τα παραπάνω υποθέσεις μιας και η εντοιχισμένη κτητορική μαρμάρινη πλάκα[2] που υπήρχε στη βόρεια πλευρά της γέφυρας και η οποία ήταν γραμμένη στην τουρκική γλώσσα, έχει πια χαθεί (;)[3].

Εικόνα 4: Φωτογραφία από την βορειοανατολική πλευρά του Τουρκογέφυρου (όχθη Βέλου) όπου ενδεχόμενα ήταν εντοιχισμένη η κτητορική πλάκα.

Εικόνα 5: Φωτογραφία από την βορειοδυτική πλευρά του Τουρκογέφυρου (όχθη Κιάτου) όπου ξεχωρίζει μαρμάρινη πέτρα όπου φέρει επάνω της εγχάρακτα σύμβολα[4].

Εικόνα 6: Φωτογραφία της Κτητορικής Πλάκας (;) από το αρχείο του Αθ. Βυτινιώτη.

Εντυπωσιακό τοξωτό γεφύρι μήκους 62 μέτρων περίπου, το μεγαλύτερο της Κορινθίας. Ελάχιστα και μικρής κλίμακας κατασκευές ήταν άλλωστε τα γεφύρια στο νομό, καθώς αυτός υστερεί σημαντικά σε επιφανειακά νερά. (Μεταξούλα, 1985)[5].

Χτισμένο από λαξευτούς πωρόλιθους και δρόμο καλντερίμι (στην αρχική του μορφή μιας και σήμερα είναι αρκετά αλλοιωμένο), με μία μεγάλη κεντρική καμάρα ύψους 9 μέτρων και ανοίγματος 15,5 μέτρων, από την οποία κυλάει ο Ασωπός και δύο ανακουφιστικά τόξα στα μεσόβαθρά της, προς επίτευξη ελαφρύτερης τοιχοποιίας αλλά και προς εκτόνωση της υδροστατικής πίεσης που ασκείται στα μεσόβαθρα σε περιπτώσεις πλημμύρας (Χαμάκος, 2015).

Εικόνα 7: Το λιθόκτιστο Τουρκογέφυρο διαθέτει ένα ευρύ βασικό τόξο και δύο μικρότερα ανακουφιστικά τόξα εκατέρωθεν αυτού, η θέση των οποίων υποδεικνύεται στην φωτογραφία με κόκκινο περίγραμμα. 
Φωτογραφία: http://www.parakato.gr/2019/04/blog-post_260.html.

Τέχνη πολύπλοκη η οποία έχει ήδη περάσει στη λήθη μιας και από το 1940 έχει σταματήσει η κατασκευή τέτοιων γεφυρών. Το γεγονός αυτό ήταν ένας ακόμα λόγος που «ανάγκασε» τον Υπουργό Γ. Αθανασιάδη Νόβα να το χαρακτηρίσει ιστορικό διατηρητέο μνημείο με Υπουργική Απόφαση δημοσιευμένη στο Φύλλο Εφημερίδας της Κυβερνήσεως 103/1950, μετά από σχετική γνωμοδότηση του Αρχαιολογικού Συμβουλίου (το σημερινό ΚΑΣ).

Η ιστορία του πλούσια. Ευρισκόμενο στα χνάρια αρχαίας οδού η οποία ένωνε την Αρχαία Κόρινθο και τον Ακροκόρινθο με την Αρχαία Σικυώνα, οικοδομήθηκε στη θέση παλαιότερης γέφυρας[6] (Μελέτιος, 1807).

Μαύρη στιγμή στην ιστορία του η 22^η Απριλίου του 1928, όταν ο Εγκέλαδος έπληξε την Κορινθία με σεισμό μεγέθους 6,3 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ. Ο σεισμός κατέστρεψε το σύνολο σχεδόν των κτιρίων της πόλης της Κορίνθου και προκάλεσε σημαντικές ζημιές σε γειτονικούς οικισμούς. Άφησε δε πίσω του 20 νεκρούς και 30 τραυματίες.

Από το σεισμό επλήγη και το ιστορικό Τουρκογέφυρο το οποίο επισκευάσθηκε από τον Αυτόνομο Οργανισμό Σεισμοπαθών Κορίνθου (ΑΟΣΚ)[7] ο οποίος αναγκάστηκε να θυσιάσει τα φυσιογνωμικά του χαρακτηριστικά προς χάριν της ευστάθειας, δίνοντάς του τη σημερινή μορφή και αλλοιώνοντας το ανεπιστρεπτί (;) (Τερζής, 1998).

Εξυπηρετούσε μέχρι πρότινος τις κυκλοφοριακές ανάγκες Βέλου – Κιάτου και περιχώρων, οπότε το έργο της ανέλαβε πλέον παρακείμενη σύγχρονη γέφυρα προδιαμορφωμένων δοκών, δίπλα στην αντίστοιχη γέφυρα της Ολυμπίας Οδού. 

Εικόνα 8: Άποψη της νέας σύγχρονης γέφυρας που εξυπηρετεί πλέον τις κυκλοφοριακές ανάγκες της ευρύτερης περιοχής, δίπλα στην γέφυρα της Ολυμπίας Οδού Φωτογραφία: http://www.parakato.gr/2019/04/blog-post_260.html.

Και οι λαμπρότερες σελίδες της ιστορίας του Τουρκογέφυρου δεν έχουν γραφτεί ακόμα. Με μελετημένες ενέργειες αντίστοιχες των επιτυχημένων ενεργειών για την αποκατάσταση και ανάδειξη της κατασκευασμένης την περίοδο της Β’ Ενετοκρατίας (1687 – 1715) Ενετικής Υδατογέφυρας στον Άσσο, όπως αυτές παρουσιάζονται κάτωθι, δύναται να διασωθεί και να αναδειχθεί η ιστορικότητα αυτού του πολιτιστικού μνημείου της περιοχής μας αλλά και της Κορινθίας εν γένει.

Αρχικά και μετά από συνεχείς προσπάθειες του τότε προέδρου Άσσου, Βασ. Κακιζή, η Ενετική Υδατογέφυρα χαρακτηρίστηκε ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο (ΦΕΚ 570/Β/29-6-95) και πραγματοποιήθηκαν οι πρώτες εργασίες για τη συντήρησή της. Οι προσπάθειες συνεχίστηκαν από τον δήμαρχο Άσσου – Λεχαίου Χαρ. Καμπούρη όπου ανατέθηκε η εκπόνηση μελέτης στο γραφείο αρχιτεκτονικών μελετών της Ελ. Ρούσσου με συνεργάτες, τους Ι. Σταυρόπουλο και Κων. Πετράκο, μελέτη η οποία εγκρίθηκε από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο (ΚΑΣ) τον Ιανουάριο 2013. Τέλος, αφού συμπληρώθηκαν τα απαιτούμενα τεύχη από τις τεχνικές υπηρεσίες του Δήμου Κορινθίων και σε συνεργασία με τις υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού, το έργο με τίτλο: «ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΔΕΙΞΗ ΤΗΣ ΕΝΕΤΙΚΗΣ ΥΔΑΤΟΓΕΦΥΡΑΣ ΣΤΟΝ ΑΣΣΟ, ΔΗΜΟΥ ΚΟΡΙΝΘΙΩΝ, ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ», συνολικού προϋπολογισμού 420.000,00€, εντάχθηκε στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Πελοπόννησος 2014 – 2020 με απόφαση του Περιφερειάρχη Πελοποννήσου Πέτρου Τατούλη (Παπαφωτίου, 2021).

Στο Επετειακό Επιστημονικό Συνέδριο «Η Βόχα στο Χρόνο»[8], που έλαβε χώρα στο Βραχάτι το διήμερο 16-17/10/2021, ο Δρ. Απόστολος Ε. Παπαφωτίου παρουσίασε τα πρώτα εντυπωσιακά αποτελέσματα του εν λόγω έργου το οποίο ήδη υλοποιείται υπό την επίβλεψη της Διεύθυνσης Αναστήλωσης Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων του Υπουργείου Πολιτισμού, που με την ολοκλήρωσή του θα έχει επιτευχθεί:

• Η αντιμετώπιση των δομικών προβλημάτων για να σταματήσει η φθορά και να επανορθωθούν οι υφιστάμενες ζημιές,
• Η αισθητική αναβάθμιση του μνημείου και του περιβάλλοντος χώρου ως μία ενότητα,
• Η ανάδειξη της μεγάλης ιστορικής και αρχαιολογικής αξίας της κατασκευής,
• Η ένταξη του στο γενικότερο περιβάλλον και η οργάνωση του υπαίθριου χώρου για τη συνεχή επισκεψιμότητα.

Εικόνα 9: Λίθινη, πολύτοξη και με μήκος περί τα 27 μέτρα, κατασκευασμένη κατά την περίοδο της Β΄ Ενετοκρατίας (1687 - 1715) στην Πελοπόννησο, γέφυρα-υδραγωγείο κοντά στο χωριό Άσσος της Κορίνθου. Πηγή: Το Βήμα (Team, 2013)

Εικόνα 10: Τα αποτελέσματα των επεμβάσεων που υλοποιούνται με την επίβλεψη της Διεύθυνσης Αναστήλωσης Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων του Υπουργείου Πολιτισμού, είναι κάτι παραπάνω από εντυπωσιακά. Φωτογραφία: (Παπαφωτίου, 2021)

Ο Σύλλογος Βελιωτών «Η Αγία Μαρίνα» στα πλαίσια του σκοπού του, έτσι όπως αυτός περιγράφεται στο Τροποποιημένο – Κωδικοποιημένο Καταστατικό του, θα συμμετάσχουμε ενεργά και με οποιοδήποτε τρόπο (υλικά και ηθικά) σε αντίστοιχες δράσεις για την αποκατάσταση και ανάδειξη του ιστορικού μας Τουρκογέφυρου.

Συνιστά καθήκον όλων μας ο σκοπός της προστασίας του εν λόγω πολιτιστικού μνημείου καθώς αποτελεί πολιτιστική κληρονομιά όχι μόνο των κατοίκων της περιοχής μας, αλλά όλων των Ελλήνων.

 

 Στο κείμενο γίνεται χρήση της γραμματοσειράς Κ. Π. Καβάφη. (https://www.onassis.org/el/initiatives/cavafy-archive/cavafy-script)

Υποσημειώσεις:

[1] «Ο Ferdinand Aldenhoven, αξιωματικός του πεζικού, τοπογράφος και μηχανικός από την Κολονία, πρέπει να έφθασε στην Ελλάδα μαζί με τον Όθωνα και τη βαυαρική ακολουθία του και να παρέμεινε για δέκα περίπου χρόνια. Τύπωσε στην Αθήνα: έναν οδικό χάρτη της Πελοποννήσου, καθώς και έναν περιγραφικό δρομοδείκτη στα γαλλικά (1841), και στο Μόναχο: μία τοπογραφική κάτοψη της Αθήνας σε χάραξη του A. Forster (1837) και επεξηγηματικές σημειώσεις στο «Πανόραμα» του F. Stademann.» (Βιγγοπούλου, χ.χ.).

[2] «Συνήθως, οι πλάκες αυτές περιείχαν είτε διακοσμητικά θέματα, είτε πολύτιμες πληροφορίες σχετικά με το γεφύρι, π.χ. χρονολογία κατασκευής (όπως στο γεφύρι της Κάτω Κερασιάς στο Πήλιο), όνομα χορηγού ή του τοπικού άρχοντα κ.ά. Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι σχεδόν ποτέ δεν περιείχαν πληροφορίες για τους μάστορες που το έχτισαν. Η πιο συνηθισμένη θέση στην οποία οι μάστορες τοποθετούσαν αυτές τις εγχάρακτες πλάκες ήταν ακριβώς πάνω από το κλειδί στο ψηλότερο τόξο του γεφυριού (όπως στο γεφύρι της Καρυάς στη Μακρινίτσα του Πηλίου) ή σε κάποιο τύμπανο.»  (Γκράσσος, 2007).

[3] Αναφορές κατά τις οποίες ο Σελήμ Πασάς με έδρα στο Θαλερό, στην προσπάθειά του να αναζητήσει την ασφάλεια εντός των τειχών της Αρχαίας Σικυώνας μετά την έναρξη της Επαναστάσεως του 1821, φονεύθηκε επί του Τουρκογέφυρου από τον Ανδρέα Σαραγκόπουλο, δεν επιβεβαιώνονται (Θαλερό, χ.χ.)

[4] Φως στην ακριβή ιστορία του Τουρκογέφυρου πιθανά να ρίξει η έρευνα που πραγματοποιεί από κοινού τα μέλη του Συλλόγου Βελιωτών «Η Αγία Μαρίνα» και ο ιστορικός - συγγραφέας Κωνσταντίνος Σχοινοχωρίτης.

[5] Η κα Χρυσάφη – Ζωγράφου Μεταξούλα, είναι διπλωματούχος Αρχιτέκτων Μηχανικός ΑΠΘ, Αναστηλώτρια ιστορικών μνημείων και Συγγραφέας.

[6] Στον τετράτομο γεωγραφικό έργο του Επισκόπου Αθηνών Μελετίου Β’ με τίτλο Γεωγραφία Παλαιά και Νέα, το οποίο εκδόθηκε στην Βενετία το 1728 και επανεκδόθηκε το 1807, αναφέρεται επί λέξει: «είτα είναι ο Ορνειός ποταμός, εισερχόμενος εις τον Κρισσαίον Κόλπον, αυτός είναι το ρεύμα εις την Βόχα, ο οποίος διέρχεται από το Γεφύρι του Βέλου.» (Μελέτιος, 1807).

[7] Ο Αυτόνομος Οργανισμός Σεισμοπαθών Κορίνθου (ΑΟΣΚ) δημιουργήθηκε για να επιβλέψει την κατασκευή των κτιρίων με βάση τους νέους αντισεισμικούς κανονισμούς, ενώ ανέλαβε και την χορήγηση δανείων και χρηματικής βοήθειας για την κατασκευής τους. Επικεφαλής του ΑΟΣΚ ανέλαβε ο Μητροπολίτης Δαμασκηνός ο οποίος κινήθηκε δραστήρια προκειμένου να βοηθήσει στην ανακούφιση των πληγέντων. Τον Οκτώβριο του 1928 ταξίδεψε στην Αμερική προκειμένου να συλλέξει πόρους από τους εκεί ομογενείς με μεγάλη απήχηση στους απόδημους Έλληνες (Βικιπαίδεια, χ.χ.).

[8] Το Επετειακό Επιστημονικό Συνέδριο «Η Βόχα στον Χρόνο», διοργανώθηκε από το Δήμο Βέλου -Βόχας και το ΝΠΔΔ “Ανέλιξη” Δήμου Βέλου-Βόχας, με αφορμή τη συμπλήρωση των 200 ετών από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης (Ιστοχώρος: https://vochasynedrio2021.org/, Κανάλι στο Youtube: https://www.youtube.com/channel/UCAkcMnoY6nApbj89vu6MreQ).

Αναφορές εντός Κειμένου - Βιβλιογραφία:

Team, Τ. (2013). Σώζεται το ενετικό γεφύρι στον Ασσο Κορινθίας. tovima.gr. Ανάκτηση από https://www-tovima-gr.cdn.ampproject.org/v/s/www.tovima.gr/2013/01/23/culture/swzetai-to-enetiko-gefyri-ston-asso-korinthias/amp/?usqp=mq331AQCKAE%3D&amp_js_v=0.1#aoh=15709143964408&referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com&amp_tf=Από%20%251%24s&ampshare=http

Βιγγοπούλου, Ι. (χ.χ.). Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη. Ανάκτηση από Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη: http://el.travelogues.gr/collection.php?view=253

Βικιπαίδεια. (χ.χ.). Βικιπαίδεια. Ανάκτηση από https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A3%CE%B5%CE%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%9A%CE%BF%CF%81%CE%AF%CE%BD%CE%B8%CE%BF%CF%85_%CF%84%CE%BF_1928

Γκράσσος, Γ. (2007). Τα πέτρινα τοξωτά γεφύρια της Ελλάδας. Μακρινίτσα Πηλίου: Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Μακρινίτσας.

Θαλερό. (χ.χ.). Ανάκτηση από Ιστοχώρος Δήμου Ξυλοκάστρου - Ευρωστίνης: https://www.xylokastro-evrostini.gov.gr/parousiasi-dimou/item/%CE%B8%CE%B1%CE%BB%CE%B5%CF%81%CF%8C

Μελέτιος, Μ. (1807). Μελετίου Γεωγραφία Παλαιά και Νέα (Τόμ. ΙΙ). Βενετία: Παρά Νικολάω Γλυκεί τω εξ Ιωαννίνων, Con lisenza de' Superiori, e Privilegio.

Μεταξούλα, Χ. Ζ. (1985). Κορινθία. Αθήνα: Μέλισσα.

Παπαφωτίου, Α. Ε. (2021, Οκτώβριος 23). Βενετική υδατογέφυρα στο ποτάμι Ράχιανι του Άσσου Κορινθίας. Ανάκτηση από Το Βήμα της Βόχας: https://www.vhmavochas.gr/2021/10/blog-post_549.html

Σύλλογος Βελιωτών "Η Αγία Μαρίνα". (2022). Ο ναός της Αγίας Μαρίνας στο Βέλο Κορινθίας - Ερνέστος Τσίλλερ 1888. (Σ. Μαρίνης, Επιμ.) Βέλο Κορινθίας: Καταγράμμα.

Τερζής, Γ. (1998). Δελτίο Ιδρύματος Κορινθιακών Μελετών (Τόμ. Τεύχος 23). Κόρινθος: Ίδρυμα Κορινθιακών Μελετών.

Χαμάκος, Θ. (2015, Δεκέμβριος 15). Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου. Ανάκτηση από http://agpelop.blogspot.com/: http://agpelop.blogspot.com/2015/12/blog-post.html

Δελτίο Τύπου Συλλόγου Βελιωτών για την Παρουσίαση του βιβλίου: «Αναμνήσεις από τους Μικρασιάτες Βέλου»

Το Σάββατο 11 Μαρτίου 2023, πραγματοποιήθηκε στην Αίθουσα Εκδηλώσεων του Δημοτικού Σχολείου Βέλου, η παρουσίαση του βιβλίου με τίτλο: «Αναμνήσεις από τους Μικρασιάτες Βέλου», τη συγγραφή του οποίου επιμελήθηκε η κα Αθηνά Ιωάννου.

Μικρασιατικής καταγωγής και η ίδια, αποκρίθηκε θετικά στο επιτακτικό αίτημα της φίλης της και επίτιμης προέδρου της Ένωσης Μικρασιατών Νεαπόλεως Κιάτου, κας Βασιλικής Αγαπίδου και της Ομοσπονδίας Προσφυγικών Συλλόγων Ελλάδος (ΟΠΣΕ), προκειμένου να καταγράψει τις αναμνήσεις των απογόνων των πρωτοαφιχθέντων προσφύγων στο Βέλο Κορινθίας. 

Οι βιωματικές ιστορίες των Μικρασιατών Βέλου όπως των οικογενειών Ιωάννου, Λεονταρίδη και Σιδηρόπουλου, Μανάρα, Γιαβάση Εμμαννουήλ, Θωμαδάκη, Φραγκάκη Γεωργίου, Τσικουδή Θεόδωρου και Μαρίας, Σοφίας Πέτρου και Καραμπουρνιώτη Θεόδωρου και Αριστέας, αποτελούν αδιαμφισβήτητα αναπόσπαστο κομμάτι της ιστορικής μνήμης του τόπου μας και ειδικότερα του Προσφυγικού Συνοικισμού Βέλου, ο οποίος δημιουργήθηκε περί το 1928. Παρατίθεται μάλιστα ολοκληρωμένος κατάλογος των προσφυγικών οικογενειών που εγκαταστάθηκαν στο Βέλο, αποτέλεσμα επίπονης έρευνας της συγγραφέως σε βιβλιογραφικές πηγές αλλά και στα δημοτικά αρχεία.

Στο βιβλίο θίγεται επίσης το ζήτημα της ενσωμάτωσης των Ελλήνων της Μικράς Ασίας με την μητέρα πατρίδα, το οποίο και προσπάθησε να λύσει η Επιτροπή Αποκατάστασης Προσφύγων (ΕΑΠ), η οποία συστάθηκε για το σκοπό αυτό από την Ελληνική Κυβέρνηση.

Ειδική μνεία γίνεται στον Σικυώνιο διπλωμάτη και πολιτικό Ευθύμιο Κανελλόπουλο και στην προσφορά του στο Μικρασιατικό ζήτημα αλλά και στο έντονο πατριωτικό φρόνημα των Μικρασιατών Βέλου, οι οποίοι έλαβαν μέρος στον πόλεμο κατά των δυνάμεων του Άξονα και διακρίθηκαν τόσο στο Αλβανικό μέτωπο (Νικόλαος Θωμαδάκης, Αθανάσιος Μανάρας, Νικήτας Πέτρου) όσο και μετέπειτα στον αντιστασιακό αγώνα (Ελένη Τσάλη-Σκαρπέτη, Ελένη Μωραΐτη-Ιωάννου).

Οι ομιλητές, κ. Γεώργιος Κασκαρέλης (συγγραφέας και ταμίας της Εταιρίας Κορινθίων Συγγραφέων), κ. Δημήτριος Θωμαδάκης (ερευνητής Μικρασιατικής Ιστορίας), κα Βασιλική Αγαπίδου (επίτιμη πρόεδρος Ένωσης Μικρασιατών Νεαπόλεως Κιάτου) και κα Βασιλική Ευστρατιάδου (πρόεδρος Μικρασιατικής Στέγης Κορίνθου), μίλησαν με θερμά λόγια για το βιβλίο αλλά και για την συγγραφέα, την οποία και ευχαρίστησαν για την πολύτιμη συμβολή της στην συνολική προσπάθεια καταγραφής της ιστορίας των Μικρασιατών Προσφύγων.

Την εκδήλωση τίμησαν με την παρουσία τους μεταξύ άλλων, ο Βουλευτής Κορινθίας κ. Κωνσταντίνος Κόλλιας, ο Αντιπεριφερειάρχης Π.Ε. Κορινθίας κ. Χαρίλαος Βυτινιώτης και ο Δήμαρχος Βέλου – Βόχας κ. Αννίβας Παπακυριάκος.

Το βιβλίο, το οποίο ευχόμαστε ολόψυχα να είναι καλοτάξιδο, διατίθεται στο βιβλιοπωλείο "Το Ρόδι" και το σύνολο των εσόδων θα διατεθεί στην Ένωση Μικρασιατών Νεαπόλεως Κιάτου για τις μελλοντικές της δράσεις.

Το ποίημα της κ. Αλέκας Μασούρη για την Αγία Μαρίνα

Η κυρία Αλέκα Μασούρη, με τρόπο δημιουργικό, μετουσίωσε σε όμορφο ποίημα τα συναισθήματα χαράς και συγκίνησης που ένιωσε με την δημιουργία του βιβλίου του Συλλόγου μας με τίτλο "Ο Ναός της Αγίας Μαρίνας στο Βέλο Κορινθίας", και το οποίο αφιερώνει σε όλους τους συντοπίτες της.

Αγία Μαρίνα λατρευτή, μεγαλόπρεπη, επιβλητική,

στέκεσαι μες στις φυλλωσιές, τα δέντρα, τις κληματαριές,

τα χωριουδάκια τα πολλά, πανέμορφα, ξεχωριστά.

Είσαι καμάρι Βελιωτών, το αποκούμπι των πιστών

και στη μεγάλη σου αγκαλιά σφίγγεις νέους, γέρους και παιδιά.

Έργο του Τσίλερ θαυμαστό, μνημείο διατηρητέο,

μικρογραφία της Αγιά Σοφιάς και θαύμα νεοτέρων.

Όραμα των προπάππων μας που με θέληση και πίστη,

ναό έφτιαξαν μοναδικό, στην Κορινθία ζηλευτό.

Ο γαλανός ο Τρούλος σου στον κάμπο ξεχωρίζει

πλατύγυρος, επιβλητικός, λες και ουρανό αγγίζει.

Απ’ τα τοξωτά παράθυρα, το φως αντανακλάται

σε μαρμάρινο τέμπλο σκαλιστό με αγιογραφίες,

στο θαυμαστό πλακόστρωτο και στις τοιχογραφίες.

Στον τρούλο, τον Παντοκράτορα οι Απόστολοι στηρίζουν

και οι τέσσερις Ευαγγελιστές, μορφές θεϊκές, απόκοσμες, Γαλήνη μας γεμίζουν.

Σε σένα βαφτιστήκαμε εμείς και τα παιδιά μας,

σε προβλήματα, λύπες και χαρές ήσουν το στήριγμά μας.

Ψαλμωδίες μαγικές ηχούν, μια θεία αρμονία

που μας γεμίζει την καρδιά, Ουράνια μελωδία.

Στην αγκαλιά σου αισθανόμαστε τη θεία ευλογία,

Γαλήνη δίνεις σ’ όλους μας, γεμίζουμε ευτυχία.

Κείμενο του κ. Κων/νου Σχοινοχωρίτη για το βιβλίο του Συλλόγου Βελιωτών "Ο Ναός της Αγίας Μαρίνας στο Βέλο Κορινθίας"

Κων/νος Σχοινοχωρίτης

Σε συνέχεια της ανοικτής πρόσκλησης που απευθύναμε το βράδυ της Κυριακής 22/1/2023 "σε όλους όσους επιθυμούν να συνταχθούν μαζί μας και να συμβάλουν ενεργά και με οποιονδήποτε τρόπο στην προσπάθεια καταγραφής, ανάδειξης και διαφύλαξης της ιστορίας του τόπου μας", ανταποκρίθηκε άμεσα ο Ιστορικός - Συγγραφέας κ. Κωνσταντίνος Σχοινοχωρίτης.

Κάτωθι παρατίθεται αυτούσιο το κείμενο το οποίο μας απέστειλε προς δημοσίευση στον ιστοχώρο του Συλλόγου και στο οποίο, πέραν της κοινής πεποίθησης για την ανάδειξη και διαφύλαξη της ιστορίας του τόπου μας ώστε οι επόμενες γενιές να μάθουν γι’ αυτόν, να τον αγαπήσουν και να προσφέρουν σε αυτόν, περιέχονται ενδιαφέροντα ιστορικά στοιχεία τόσο για το Βέλο όσο και για τον Ιερό Ναό Αγίας Μαρίνας.

Ευχαριστούμε θερμά τον κ. Κωνσταντίνο Σχοινοχωρίτη καθώς με την κίνησή του αυτή στηρίζει εμπράκτως το κάλεσμα του Συλλόγου μας, δείχνοντας με αυτό τον τρόπο, συν τοις άλλοις, συνέπεια στο λόγο του.

 

Ζευγολατειό, 30.1.2023

Βιβλίο τοπικής ιστορίας περιοχής Βέλου Κορινθίας

«Ο Ναός της Αγίας Μαρίνας στο Βέλο Κορινθίας»

Ερνέστος Τσίλλερ 1888

Πρόκειται για το πρώτο βιβλίο που γράφεται και εκδίδεται για τη τοπική ιστορία του Βέλου. Αποτελεί ουσιαστικά μια πρώτη και συνοπτική καταγραφή της ιδιαίτερης ιστορίας, σημασίας και εκκλησιαστικής μαρτυρίας του Ιερού Ναού της Αγίας Μαρίνας, ενός ορθόδοξου εκκλησιαστικού μνημείου με μεγάλη ιστορική και καλλιτεχνική αξία που φθάνει αισίως τα 140 χρόνια.

140 χρόνια Αγία Μαρίνα.

140 χρόνια ευωδιαστό θυμίαμα.

140 χρόνια καθημερινής λατρείας στο Θεό.

140 χρόνια κατάθεσης κόπων σωματικών και πνευματικών από πολλούς ανθρώπους, οι οποίοι συνέβαλαν στο κτίσιμο και τον εξωραϊσμό του Ναού από το υστέρημά τους. Σε όλα αυτά τα χρόνια πέρασαν από το ναό ιερείς, μητροπολίτες, πατριάρχες, ψάλτες, επίτροποι και νεωκόροι.

140 χρόνια μνήμες. Αυτές οι μνήμες γίνεται προσπάθεια να διασωθούν με τη καταγραφή τους ώστε να αναδειχθεί η ιστορία του ναού και να αποτελέσει έτσι παρακαταθήκη για τις επόμενες γενεές. 

Θα πρέπει να εμπεδωθεί σε όλους μας ότι είναι ανάγκη και υποχρέωση ηθική να καταγράφεται και να προβάλλεται η τοπική μας ιστορία, διότι η γνώση που προσφέρει μπορεί να συμπληρώσει τη γενικότερη ιστορία. Η τοπική ιστορία είναι αυτή που μας βοηθά να μάθουμε την ιστορία του τόπου που γεννηθήκαμε και μεγαλώσαμε, του τόπου που ζούμε. Επιπλέον, μας βοηθά να έρθουμε σε άμεση επαφή με τις ρίζες μας και τις μνήμες των προγόνων μας, τα έργα και τις πράξεις τους. Μια τέτοια πράξη αγάπης και βαθιάς πίστης ήταν η ανέγερση ενός μεγαλύτερου και μεγαλόπρεπου ιερού μητροπολιτικού ναού προς τιμή της Αγίας Μεγαλομάρτυρος Μαρίνας που σηματοδότησε την ανάπτυξη και εξέλιξη του Βέλου. Είχε βέβαια προηγηθεί η ολοκληρωτική καταστροφή του αρχικού ναού λόγω του μεγάλου σεισμού του έτους 1858, ο οποίος είχε ισοπεδώσει τη Κόρινθο (παλαιά Κόρινθο). Το γεγονός όμως της ύπαρξης παλαιότερου ναού στην ίδια θέση προς τιμή της Αγίας Μαρίνας σε συνδυασμό με την ονομασία του οικισμού «Vello» ή «Velo» μας δημιουργεί εύλογους προβληματισμούς ότι πιθανόν η ανέγερση του πρώτου ναού να ανάγεται στα πρώτα χρόνια δημιουργίας του οικισμού κατά τη περίοδο της Β΄ Ενετοκρατίας.

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι το έτος 1853 το Βέλο απαριθμούσε μόλις 116 κατοίκους και 33 σπίτια. Κατά τη χρονική περίοδο 1879 – 1886 ο πληθυσμός του τριπλασιάζεται για να φθάσει το έτος 1889 τους 760 κατοίκους. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, εντάσσεται η πρωτοβουλία των παλαιών εκείνων προγόνων μας να οραματιστούν έναν ναό μεγαλοπρεπή και μεγάλο που να μπορεί να εξυπηρετήσει τις λατρευτικές ανάγκες μιας ολοένα αναπτυσσόμενης κοινωνίας. Με πρωτοβουλία του φαρμακοποιού Αναγνώστη Κανιάρη όλοι μαζί εργάστηκαν με ζήλο και με πίστη, ήρθαν σε επαφή και συνεργάστηκαν με τον διαπρεπή Βαυαρό αρχιτέκτονα Ερνέστο Τσίλλερ που ήταν ένας από τους κύριους εκπροσώπους του ώριμου νεοκλασσικισμού στη νεότερη Ελλάδα. Το έτος 1884 ξεκίνησε το κτίσιμο του ναού. Όταν είδαν ότι η ανέγερση του ναού κινδύνευε να μην ολοκληρωθεί λόγω έλλειψης χρημάτων, δε δίστασαν οι παλαιοί Βελιώτες να φθάσουν στο Ναύπλιο και να βάλουν υποθήκη τις περιουσίες τους. Τα κατάφεραν και έτσι μετά από λίγα χρόνια το έτος 1888 τελέστηκαν τα εγκαίνια του ναού. Ο ναός της Αγίας Μαρίνας είναι ίσως η πιο επιτυχημένη προσπάθεια του Τσίλλερ να ανταποκριθεί στο βυζαντινό ύφος. Γι’ αυτό και είναι ο λιγότερο επηρρεασμένος ναός από δυτικά στοιχεία αρχιτεκτονικής. Το έτος 1887 ο ναός ανακαινίσθηκε και διατήρησε την εικόνα του μέχρι το έτος 1930. Ο Ερνέστο Τσίλλερ όμως δε σταμάτησε στο Βέλο. Ανέλαβε ανοικοδομήσεις και πολλών σπιτιών όπως στο Βέλο, στο Κοκκώνι (οικία Βασιλείου Τσουτσάνη), Κιάτο (οικία Θεοχάρη), Συκιά (έπαυλη Τυπάλδου – Σικελιανού), αφήνοντας έτσι το αποτύπωμά του στην περιοχή.

Εν κατακλείδι, θα ήθελα να σταθώ στο βιβλίο. Το εξώφυλλό του είναι λιτό και στοχευμένο, με εύστοχα χρώματα, τονίζοντας το ναό και πίσω από αυτόν να απλώνεται ο οικιστικός πυρήνας του Βέλου. Ίσως θα μπορούσε στο οπισθόφυλλο να είχε μπει η φωτογραφία του ναού της σελίδας 23. Δηλαδή στο οπισθόφυλλο να φαίνεται η εικόνα που διατηρούσε ο ναός μέχρι το έτος 1981 και στο εμπροσθόφυλλο να προβάλλεται η σημερινή εικόνα. Σε κάθε περίπτωση όμως πρόκειται για ένα ωραίο εξώφυλλο και εξυπηρετεί απόλυτα το σκοπό του βιβλίου και προϊδεάζει ως προς το περιεχόμενό του.  Το κείμενο του βιβλίου είναι άρτιο και δομημένο καλά όπου συνδυάζεται σωστά με τις φωτογραφίες που περιλαμβάνονται σε αυτό. Είναι γραμμένο απλά και μπορεί να κατανοηθεί από όλους. Οι φωτογραφίες από το εσωτερικό του Ιερού Ναού είναι θαυμάσιες. Διαφωτίζουν και πληροφορούν τα στοιχεία που παρουσιάζονται συνοπτικά για την ονομασία του Βέλου σε συνδυασμό με γεωγραφικά και ιστορικά στοιχεία, το χρονικό για την ανέγερση του ναού, καθώς και οι πληροφορίες σχετικά με την Ίδρυση του Συλλόγου και τις δράσεις που αυτός ανέπτυξε από το έτος 1981 όπου και ιδρύθηκε. Ιδιαίτερη όμως σημασία και αξία έχουν τα όσα αναφέρονται για τον ζωγραφικό διάκοσμο και τη σημασία του, αλλά και γενικότερα η προσέγγιση στη θρησκευτική εικόνα και ζωγραφική.

Μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα ότι το βιβλίο αυτό σήμερα έρχεται να συμπληρώσει ένα κενό γνώσης. Είναι ένα έργο ξεχωριστό. Ένα πόνημα, δεδομένου ότι δεν υπάρχει βιβλιογραφία. Είναι μια πρωτογενής αρχειακή έρευνα σε ότι στάθηκε εφικτό να ανευρεθεί, να αξιολογηθεί και να μελετηθεί προκειμένου να γίνει μια πρώτη καταγραφή της ιστορίας του ναού της Αγίας Μαρίνας. Είναι σίγουρο ότι στο άμεσο μέλλον θα γίνουν και άλλες εκδόσεις, αφού υπάρχουν οικογένειες στο Βέλο που έχουν στη κατοχή τους σημαντικό υλικό.

Το βιβλίο αυτό είναι μια πράξη. Και τέτοιου είδους πράξεις καθορίζουν το ποιοι είμαστε και πώς θέλουμε να πορευθούμε. Αξίζουν θερμά συγχαρητήρια στο Σύλλογο Βελιωτών «Αγία Μαρίνα» και τον πρόεδρο του Νίκο Κούτουλα για αυτή τη θαυμάσια πρωτοβουλία της έκδοσης, ιδιαίτερη τιμή όμως οφείλω να αποδώσω στο φίλο, συμπατριώτη και συγγραφέα Σπύρο Μαρίνη που ανέλαβε ένα δύσκολο εγχείρημα και το έφερε εις πέρας.

Με τιμή,

     Κωνσταντίνος Σχοινοχωρίτης

*Ιστορικός – συγγραφέας

*Ο Κωνσταντίνος Σχοινοχωρίτης είναι Ιστορικός - συγγραφέας, Αρχειονόμος - Βιβλιοθηκονόμος - Μουσειολόγος, υποψήφιος διδάκτωρ. Αναλυτικότερα βιογραφικά στοιχεία του, μπορείτε να βρείτε εδώ.

email: kostassxoinos@yahoo.gr 

τηλ.: 6945 832094

προσωπικό ιστολόγιο: http://adesmeutiskepsi.blogspot.com