Μετά την απελευθέρωση από τους Τούρκους, η Κορινθία και η Βόχα ιδιαίτερος είχε υποστεί μεγάλες καταστροφές από τον απελευθερωτικό αγώνα αλλά και δυστυχώς από τον εμφύλιο πόλεμο που είχε ακολουθήσει. Πρώτο μέλημα των κατοίκων του Βέλου ήταν να οργανώσουν τα σπίτια τους και να καλλιεργήσουν τα κτήματα τους. Ο μικρός και αραιός πληθυσμός, η έλλειψη πόρων αλλά και δασκάλων, ήταν οι κυριότεροι λόγοι ώστε για πολλά χρόνια να μην υπάρχει η στοιχειώδης εκπαίδευση για τα παιδιά του Βέλου και να κυριαρχεί ο αναλφαβητισμός.
 |
| Πλήρες Σχολείο Βέλου (περίπου 1930) |
Το 1841 τα παιδιά του Βέλου φοιτούσαν στο Δημοτικό Σχολείο Κοκκωνίου.
Περίπου το 1850 ιδρύεται μονοτάξιο μεικτό σχολείο στο Βέλο, τις ανάγκες του οποίου κάλυπταν οι κάτοικοι του χωριού.
Με τον σεισμό του 1858, το σχολείο καταστράφηκε και στεγαζόταν πλέον σε διάφορα σπίτια του χωριού, με ενοίκιο το οποίο πλήρωνε η Κοινότητα.
Το 1881 ο πληθυσμός του Βέλου έχει τετραπλασιασθεί και δάσκαλος στο σχολείο είναι ο Αριστείδης Παπαβασιλείου. Ύστερα τον διαδέχονται έως και το 1889 οι δάσκαλοι Θεοδοσιάδης, Βασιλάκης και Γαλάνης.
Το 1893 ιδρύεται σχολείο θηλέων στο Βέλο, με δασκάλα την Ειρήνη Καλογεροπούλου. Την ίδια χρονιά στο σχολείο αρρένων δάσκαλος είναι ο Ιωάννης Τσιφτσής.
Το 1897 το σχολείο αρρένων γίνεται διτάξιο και τα μαθήματα τα παρακολουθούν και τα παιδιά της Νεράντζας. Δάσκαλοι είναι ο Παπασπυρόπουλος και Γιαννούτσος.
Το 1902 δάσκαλος στο σχολείο αρρένων είναι ο Πανούσης και στο σχολείο θηλέων η Ελένη Γκιώνη.
 |
| Πλήρες Σχολείο Βέλου (περίπου 1930) |
Το 1908 το σχολείο αρρένων στεγάζεται εκεί που βρίσκεται σήμερα το σπίτι του Τσάκαλη και δάσκαλοι ήταν ο Γκουβανάς και Παπασπυρόπουλος. Το σχολείο θηλέων στεγάζεται στον πάνω όροφο του σπιτιού του Χρόνη και λίγα χρόνια αργότερα μεταφέρθηκε στην οικία Θεοδοσίου.
Το 1916 το Δημοτικό Σχολείο έγινε δημόσιο αλλά πάντα υπήρχε οικονομική ενίσχυση σε αυτό από την Κοινότητα και το Εκκλησιαστικό Ταμείο της Αγίας Μαρίνας. Διευθυντής και γραμματέας της σχολικής επιτροπής ήταν ο Αντώνιος Τσαγρής. Το σχολείο αρρένων στεγαζόταν σε οίκημα του Αλέξη Κούγια.
Το 1918 το σχολείο έγινε μεικτό και από διτάξιο έγινε τριτάξιο.
Το 1920 ο Τρύφων Ράπτης δημιουργεί τον Σύλλογο Ερασιτεχνών Βέλου "Η ΠΡΟΟΔΟΣ", ο οποίος καταφέρνει με εράνους, θεατρικές παραστάσεις και διάφορες άλλες εκδηλώσεις, να συγκεντρώσει χρήματα και να αγοράσει οικόπεδο στο σημείο που σήμερα βρίσκεται το κτίριο της ΑΧΕΠΑΝΣ. Μετά από 3 χρόνια περίπου κτίστηκε εκεί μικρό σχολείο με 2 αίθουσες και γραφείο. Τα χρήματα δόθηκαν από το Σύλλογο αλλά και από την Κοινότητα η οποία είχε επιβάλει φορολογία στους κατοίκους υπέρ του ταμείου εκπαιδευτικής πρόνοιας. Διευθυντής στο σχολείο αρρένων είναι ο Θεόδωρος Ράπτης, με δασκάλους,τον Αντώνη Τσαγρή και την Ελένη Γκιώνη. Εκείνη την εποχή φτάνουν πολλοί πρόσφυγες από την Μικρά Ασία με αποτέλεσμα την δημιουργία δεύτερης τάξης αρρένων.
Το 1928 το σχολείο παθαίνει ζημιά από τον σεισμό και στεγάζεται σε ξύλινες παράγκες. Τον Αύγουστο του 1930 συνεδριάζει η σχολική επιτροπή,για την αγορά οικοπέδου και την ανέγερση νέου διδακτηρίου. Αποφασίζεται η πώληση του κατεστραμμένου σχολείου και του προαυλίου που άνηκαν στον Σύλλογο Ερασιτεχνών "Η ΠΡΟΟΔΟΣ", στον Σύλλογο των Ελλήνων της Αμερικής ΑΧΕΠΑΝΣ.
Η σχολική επιτροπή από το 1930, αποτελούμενη από τους: Θεόδωρο Ράπτη, Δημήτριο Τσάλη, Νικόλαο Κεχρή και αργότερα από τους Αντώνιο Τσαγρή, Δημήτριο Καριοφύλλη, Γεώργιο Χριστοδούλου, Γεώργιο Λουκόπουλο, Παναγιώτη Λιβάνη, αναλαμβάνουν την μεγάλη ευθύνη για την επίτευξη του σκοπού, την ανέγερση του Σχολείου. Ήσαν υπεύθυνοι για την διαχείριση των χρημάτων που προέρχονταν από τις συνδρομές της Αγίας Μαρίνας, της Κοινότητας, από την οργάνωση τοπικού λαχείου, από εράνους και τέλος από πρόστιμα σε γονείς για παραβάσεις διατάξεων περί υποχρεωτικής φοίτησης.
Το καλοκαίρι του 1932 με τα χρήματα που είχαν πάρει από τους ΑΧΕΠΑΝΣ, αγόρασαν μια έκταση 4,5 στρεμμάτων σε πλεονεκτική θέση στο κέντρο του χωριού. Τον Ιανουάριο του 1933 μετά από πολλές ενέργειες, προεξάρχοντος του Θεόδωρου Ράπτη, το Κράτος δίνει 250.000 δρχ για την ανέγερση του σχολείου. Αμέσως αρχίζουν οι εργασίες και παραδίδεται σε λειτουργία το 1937.
 |
| Σχολείο στην περιοχή ΑΧΕΠΑ (περίπου 1935) |
Το καινούργιο σχολείο είναι διώροφο, κτισμένο όλο με τσιμέντο, με υπόστεγο και αυλόγυρο για γυμναστικές ασκήσεις των μαθητών και τις αθλητικές προπονήσεις των φιλάθλων και κήπο.
Το 1937 το σχολείο ήταν τριτάξιο, στον δε πρώτο όροφο λειτουργούσε ημιγυμνάσιο και πεντατάξιο αστικό.
Τον Σεπτέμβρη του 1939 καταργήθηκαν και τα δύο και ιδρύθηκε αστική σχολή νέου τύπου η οποία τον Νοέμβρη του ίδιου έτους καταργήθηκε λόγω έλλειψης μαθητών.
Το 1940 το δημοτικό είχε 287 μαθητές, 162 αγόρια,και 125 κορίτσια και τρεις δάσκαλους.
 |
| Απρίλης 1940 (μπροστά από το Νέο Δημοτικό Σχολείο) |
Βέλο,
20 Ιανουαρίου 2019
