.jpg)
Κείμενο-Επιμέλεια: Ιωάννης Σ. Χρυσικόπουλος
Είναι ένα κομψό κτίσμα, δίπλα στη Μητρόπολη, που σώζεται στην αρχική του μορφή και η ακριβής του χρονολόγηση είναι δύσκολη, καθότι δεν είναι οικοδομημένο με την τυπική για την εποχή πλινθοπερίκλειστη τοιχοδομία. Υπάρχουν πολλές θεωρίες χρονολόγηση με πιο πιθανή αυτή της ανεγέρσεως στο δεύτερο μισό του 12ο αιώνα μ.Χ.
Στις εξωτερικές του μαρμάρινες επιφάνειες φέρει εντοιχισμένες ανάγλυφες πλάκες διαφορετικών εποχών (Αρχαϊκών, Ρωμαϊκών, πρωτοχριστιανικών χρόνων). Θα μπορούσε να χαρακτηρίσει κανείς το εκκλησάκι αυτό υπαίθριο μουσείο τέχνης της αρχαιότητας στο κέντρο της πολύβουης Αθήνας. Φανερώνει την συνέχεια του ελληνικού πολιτισμού, αφού στον ίδιο χώρο ενσωματώνονται τόσο αρμονικά το αρχαίο ελληνικό με το χριστιανικό στοιχείο.
Σήμερα αποτελεί παρεκκλήσι της Μητροπόλεως Αθηνών και χρησιμοποιείται για τέλεση μυστηρίων και προσκύνηση σορών επισήμων προς πάνδημο ασπασμό. Ο ναός πανηγυρίζει στις 15 Δεκεμβρίου (εορτή του Αγίου Ελευθερίου και της μητέρας του Ανθίας), ενώ παλαιότερα εόρταζε στις 15 Αυγούστου (Κοίμηση της Θεοτόκου).
Ο ναός πιθανολογείται ότι έχει κτισθεί πάνω στα ερείπια ενός αρχαίου ναού, που ήταν αφιερωμένος στη Θεά του τοκετού Ειλειθυία. Η έλλειψη γραπτών πηγών και η απουσία πλινθοπερίκλειστου τρόπου δομήσεως έχουν δημιουργήσει έριδες μεταξύ των ειδικών για την ακριβή χρονολόγησή του. Πιο πιθανή πάντως θεωρείται η ανέγερσή του στα τέλη του 12ο αιώνα μ.Χ., ενώ θεωρίες περί οικοδομήσεώς του τον 6, 7, 9, 10 αιώνα ή ακόμα 13 αιώνα μ.Χ. τείνουν να αποκλειστούν.
Κατά μια μερίδα ιστορικών η κατασκευή του σχετίζεται με τον μητροπολίτη Αθηνών (1182-1204 μ.Χ.) Μιχαήλ Χωνιάτη, που ως φορέας της κλασσικής παιδείας αγαπούσε ιδιαίτερα το αρχαίο παρελθόν της πόλης. Πάντως σε οποιαδήποτε περίπτωση ο κτήτορας του ναού ένιωθε θαυμασμό για τις αισθητικές αξίες του αρχαίου κόσμου και συγκέντρωσε όσα γλυπτά μπορούσε προκειμένου να τα αναδείξει σε ένα είδος υπαίθριου μουσείου εντοιχισμένου στις πλευρές της εκκλησίας.
 |
| Ναός Θεοτόκου Γοργοεπήκοου και Αγίου Ελευθερίου |
Αρχικά η εκκλησία ήταν αφιερωμένη στην Παναγία τη Γοργοεπήκοο, το Γοργοπήκο του Αθηναϊκού λαού, δηλαδή τη Θεοτόκο που γρήγορα και αποτελεσματικά ακούει τις προσευχές των πιστών.
Κατά την βυζαντινή εποχή δεν υπήρχαν οργανωμένα νεκροταφεία στην Αθήνα. Οι κάτοικοι της εποχής συνήθιζαν να ενταφιάζουν τους κεκοιμημένους τους στα προαύλια των ενοριών τους. Ο συγκεκριμένος ναός δεν αποτέλεσε εξαίρεση, με αποτέλεσμα πολλές ταφόπλακες (κάποιες εξ αυτών της γνωστής Αθηναϊκής οικογενείας των Μπενιζέλων και δη της Αγίας Φιλοθέης) να έχουν βρεθεί στο προαύλιο χώρο του ναού. Οι ταφόπλακες αυτές απομακρύνθηκαν οριστικά από το χώρο στα τέλη του 19ου αιώνος μ.Χ..
Κατά την δημιουργία του πρώτου ελληνικού ανεξάρτητου κράτους, η έλλειψη δημόσιων κτιρίων, οδήγησε τους Βαυαρούς στην βάρβαρη απόφαση να χρησιμοποιήσουν αρκετές εκκλησίες, που ευρίσκοντο τότε σε καλή κατάσταση για κρατικές ανάγκες. Έτσι ο μικρός αυτός ναός από το 1834 έως το 1839 μ.Χ. χρησιμοποιήθηκε ως αποθήκη αρχαιοτήτων, ενώ από το 1839 έως το 1862 μ.Χ. μετετράπη σε Δημόσια Βιβλιοθήκη.
Κατά το 1842 μ.Χ. και εντεύθεν που γίνεται η θεμελίωση του σημερινού Μητροπολιτικού Ναού της Αθήνας (περατώθηκε μετά από 20 χρόνια), πλήθος αρχιτεκτόνων, τεχνιτών και κτιστών που επισκέφτηκαν το χώρο, αναγνώρισαν την σπουδαία ιστορική και αρχιτεκτονική αξία του ναού με συνέπεια να επιμεληθούν την συντήρησή του.
Το 1860 μ.Χ. μετατρέπεται σε παρεκκλήσι του μητροπολιτικού ναού των Αθηνών. Από τότε χρησιμοποιείται η ειρωνική - πειρακτική φράση για τα ζευγάρια με μεγάλη υψομετρική διαφορά ότι ομοιάζουν με την Μητρόπολη και τον Άγιο Ελευθέριο.
Το 1861 μ.Χ., η Εκκλησία, έπειτα από την αποτυχημένη δολοφονική απόπειρα κατά του βασιλέως Όθωνα το βράδυ της 6ης Σεπτεμβρίου (κατά τον εσπερινό του Αγίου Σώζωντος) και προτάσει της βασίλισσας Αμαλίας, μετονομάζεται σε Άγιο Σώζωντα.
Το 1863 μ.Χ., ο ναός αφιερώνεται στον Άγιο Ελευθέριο με αφορμή την έξωση του Όθωνα και την λήξη της Βαυαροκρατίας στην Ελλάδα. Η σύνδεση του Αγίου Ελευθερίου με την ιστορία της Αθήνας είναι διττή. Αφενός συνδέεται με την απελευθέρωση της πόλεως από τους Τούρκους - Βαυαρούς και αφετέρου συνδέεται με την αρχαία Ελλάδα, καθότι ο Βυζαντινός Ναός του Αγίου Ελευθερίου και προστάτου των εγκύων γυναικών οικοδομήθηκε στα θεμέλια του αρχαιϊκού ναού της θεότητας του τοκετού Ειλειθυίας. Εσωτερικά ελάχιστα σπαράγματα τοιχογραφιών σώζονται, τόσο αποσπασματικά, που ούτε να ταυτιστούν ούτε να χρονολογηθούν μπορούν, ενώ το τέμπλο είναι σύγχρονο.
Στο ναό υπήρχαν τα λείψανα και η παλαιότερη εικόνα από το 1703 της Αγίας Φιλοθέης που σήμερα φυλλάσονται στην Μητρόπολη.
Βαδίζοντας για τον ναό του Αγίου Ελευθερίου, στην οδό Αδριανού 96 συναντήσαμε με ευχάριστη έκπληξη το παλαιότερο σωζόμενο σπίτι της Αθήνας, το οποίο ήταν της οικογένειας Μπενιζέλου. Μέλος της οικογένειας ήταν η οσία Φιλοθέη.
 |
| "Το πιο παλιό σπίτι της Αθήνας" (Αρχοντικό Μπενιζέλων) |
Πηγές:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου